Mỗi gia đình có mỗi hoàn cảnh riêng, mỗi nếp sống riêng, mỗi một chuỗi kinh nghiệm riêng, đèn nhà ai, nấy rạng, nên chúng tôi cảm thấy áy náy khi giãi bày nếp riêng tư của mình. Tuy nhiên, xin mạnh dạn đóng góp đôi điều về cuộc sống vợ chồng mà chúng ta đã trải qua gần 50 năm qua,như là một trao đổi nhỏ để chúng ta cùng chia sẻ hầu sống hạnh phúc tuổi già, cái tuổi gần đất xa trời trong cái cảnh:
Tuổi già rong ruổi tình giàCháu con đi cả, mặn mà với ai?
Tuy nhiên, tình già lắm khi cũng mang di chứng bất trị củatuổi già như chính bản thân người già… lẩm ca lẩm cẩm theo thói thường “già sinh tật” khiến dễ đi tới già chuyện, sinh già miệng già mồm… cãi nhau chỉ vì những thứ lặt vặt không đâu!
Mặt khác, giữa chúng tôi có những khoảng cách lớn về tuổi tác, về tâm tính, về cảm nhận, nhất là về sở thích… Lắm lúc cái mà người bạn đời của mình ghét nhất thì mình lại lao vào. Ngược lại, nhiều khi cái mà người bạn đời của mình ưng ý thì mình chẳng những không mặn mà, mà còn lắm khi dè bỉu chê bai, phản đối!
Khúc mắc trong đối thoại
Nếu chúng tôi thiếu khoan dung với nhau hoặc không lưu tâm đến nhau, con thuyền hạnh phúc của chúng tôi có lẽ đã chao đảo khiến bị nhận chìm từ thuở nào. Theo tôi, khoan dungđể đối thoại và trong đối thoại là điều kiện tiên quyết. Bởi vì với chúng tôi, đối thoại thiếu tự chế là khía cạnh gai góc nhất, gay cấn nhất trong cuộc sống vợ chồng.
Các bậc tiền bối, ông bà tổ tiên chúng ta có lẽ cũng đã trải qua không ít “gian truân” trong đối thoại, nên đã nhắn nhủ chúng ta:
Lời nói không mất tiền mua,
Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau.
Hoặc:
Vợ chồng chớ cãi nhau hoài,
Sao cho trong ấm thì ngoài mới êm.
Những lời dạy ấy nghe thì đơn giản, nhưng thực hiện thì lại là cả một quá trình nhẫn nhục khá cam go.
Thiếu đối thoại hay đối thoại lệch lạc trong đời sống vợ chồng là một khiếm khuyết lớn gây hại không nhỏ cho hạnh phúc lứa đôi dù ở bất cứ độ tuổi nào! Càng về già, tính tình càng thay đổi, càng dễ gắt gỏng với nhau… đi đến to tiếng.
Vâng! Không đối thoại là điều nguy hiểm khó lường. Nhưng đối thoại mà không khéo, thiếu thận trọng thì càng làm tăng rắc rối cho cuộc sống cuối đời.
Đối thoại, không đối chọi
Từ chuyện cơm nước, tới việc chợ búa, việc nhà, việc đời, việc con cái học hành, cái gì cũng có thể trở thành đề tài khiến cho vợ chồng không tự chế, sinh “lời qua tiếng lại.” Nhiều lúc chẳng phải tại ai cả, hay có khi tại cả hai, nhưng anh cứ đổ tại em, em cứ la tại anh... đối thoại thành ra đối chọi.
Cho nên, trong đối thoại, chúng tôi cố gắng tránh chạm tự ái nhau. Một lời đối đáp không đắn đo kềm chế dễ gây xúc phạm cho nhau. Cuộc đối chọi tất tăng cường độ, dẫn tới độc thoại, mạnh ai nấy nói, chẳng ai nghe ai, kết quả dĩ nhiên sẽ là trận đấu khẩu không kiểm soát, chẳng ai thua ai…để rồi cả hai cùng thua!
Dù buồn nhau, giận nhau mấy, chúng tôi cố giữ cách xưng hô một điều Anh hai điều Em với nhau, quyết không hề “đổi cung”, “trở giọng” gọi nhau bằng Ông-Bà, Ông-Tôi, Cô-Tôi, hay tệ hơn nữa, Mày-Tao. Chúng tôi tiếc là từ thuở mới thành vợ chồng đã “lỡ” không tập xưng hô “Mình” với nhau – chồng gọi vợ là mình, vợ gọi chồng cũng mình, như nhiều ông bà ta ngày xưa quen gọi. “Mình ơi!” Ngọt ngào làm sao! Nhưng đã trót quen“anh-em, em-anh” rồi cũng mặn mà kém gì đâu?
Viết tới đây, tôi sực nhớ vừa nhận được thư của một bạn già đồng nghiệp cũ của chúng tôi gần 40 năm về trước. Ông bạn viết: “Tôi năm nay đã xấp xỉ 80 rồi, nên cũng hơi yếu và lẩm cẩm. Thêm vào đó phải ‘hầu hạ’ bà xã 2 năm nay bịnh hoạn liệt giường, nên cũng hơi mệt.
Bà xã tôi hai tay đã hoàn toàn tê liệt, không còn làm được việc gì nữa. Từ ăn uống đến rửa mặt, thay quần áo, đi vệ sinh đều phải có người giúp đở. Tôi phải làm thơ chọc bà là:
Bà ơi! Tôi gẫm mình bà
Khác nào như thể mẹ già tôi xưa
Cơm bưng nước rót hầu bà
Chiều bà cho thỏa mối tình thủy chung
Gọi bà tôi sợ mình già
Gọi em tôi thấy cũng hơi kỳ kỳ
Thôi thì tôi gọi bằng Mình,
Chúng Mình hai đứa vẫn tình như xưa.”
Ông bạn kết bằng lời bình: “Chả biết bà có hài lòng không, nhưng tôi thấy bà cười tươi lắm”. Lạc quan như vậy đó! Tình nghĩa phu thê tỏ bày nhẹ nhàng, kín đáo, tế nhị và thâm thúy tới mức ấy, tôi cho là tuyệt vời! Hài lòng là phải! Và chắc chắn còn hơn thế nữa! Hạnh phúc tuổi già tồn tại và phát triển từ cung cách đối thoại sâu sắc thâm trầm như thế này! Bài học lớn và vô cùng quý báu cho chúng tôi.
Bảo nhau hay khảo nhau?
Chúng tôi luôn tâm nguyện: Đối thoại dứt khoát không có nghĩa là cãi nhau, cố gắng tránh “chuyện nọ xọ chuyện kia”, không vì cái hiện tại nhỏ xíu mà lùi về dĩ vãng xa lơ xa lắc chẳng ăn nhập vào đâu để hài tội nhau cho hả giận… Khi mà anh lớn tiếng nhân danh “bảo nhau”, em nặng lời “bảo nhau” với anh thì sẽ không còn là “bảo nhau” nữa, mà là… “(tra) khảo nhau”chì chiết nhau, tố khổ nhau bằng ngôn từ!
Ngày nay, hầu như đã qua rồi cái thời “đàn bà thí văn, đàn ông thí võ”, như Hoa Kỳ, nhưng có lẽ cả nam lẫn nữ bên nào cũng còn thiên về môn võ khác: võ mồm! Hiểm họa tan vỡ hạnh phúc gia đình đến từ đó!
Tuy nhiên, nếu trót xảy ra cãi vã như vậy, thì một trong hai chúng tôi lại nhanh chóng tìm cách lái câu chuyện trở về với hiện tại, dịu giọng với nhau. Phía “nam nhi chi chí” chủ động trước bước “hòa hợp” nhẹ nhàng này, thì liễu yếu đào tơ như tôi đây cũng sẽ mềm lòng thôi... bấy giờ đương nhiên thần “hòa giải” sẽ hiện giữa chúng tôi, gắn trên môi chúng tôi mỗi người một “nụ cười làm lành” chứa chan nghĩa tình phu thê!
Đặc biệt, chúng tôi ra sức tránh to tiếng với nhau khi có con cái hiện diện, nhất là lúc chúng còn bé thơ, tâm trí chúng còn non nớt…
Quan tâm tới nhau
Mặt khác, nhiều lúc nghiệm lại mới thấy do chểnh mảng hoặc thậm chí vô tâm, chúng tôi không chú ý tới những biến đổi trong tâm trạng người bạn đời của mình lúc này hay lúc khác bị ngoại cảnh tác động chi phối, khiến lắm lần chúng tôi vô tình gây phiền não cho nhau không ít. Xào xáo bắt đầu từ những lần không quan tâm tới nhau như vậy.
Chẳng hạn, khi người bạn đời đến một lúc nào đó rơi vào tình trạng bị ức chế, nếu mình không lưu ý lắng nghe tiếng lòng của người bạn đời mà chỉ chờ sơ hở mà bắt bẻ những lời nói không kiểm soát được từ miệng người bạn đời đang trong tình trạng khủng hoảng về tâm lý, chắc chắn vết thương sẽ không lành mà càng thấm sâu vào máu thịt xương tủy và cả tim óc của người phối ngẫu. Cho nên, trong mọi trường hợp, tự chế để tránh cãi vả, không đổ thêm dầu vào lửa là điều chúng tôi luôn chú tâm thực hiện trước nhất!
Giết nhau chẳng cái lưu cầu,
Giết nhau bằng cái u sầu độc chưa?
Cụ Nguyễn Du đã chẳng từng cảnh báo như vậy sao? Lưu cầu là con dao. Con dao giết người đã là độc, u sầu giết chết hạnh phúc gia đình và giết chết nhau càng độc địa biết bao!
Một nhịn, chin lành
Là phận nữ, tôi có một kinh nghiệm này về phía nữ giới chúng tôi: Thông thường, khi người chồng làm người “dũng cảm” đi bước đầu trong thái độ quảng đại, bao dung với vợ, tiên phong nhận lỗi trước với vợ mình, thì bà vợ nào mà chẳng xiêu lòng! Tôi cho đây không phải là thái độ nhu nhược, mà là một biểu lộ tình nghĩa vợ chồng bảo toàn hạnh phúc cho nhau. “Một sự nhịn, chín sự lành”. Bao lâu người đàn ông tỏ rõ bản lãnh “nam tính” của mình, bản lãnh của “phái mạnh” không chấp nhất vợ mình vốn thuộc về “phái yếu” thì phái yếu ấy chắc chắn sẽyếu lòng để sẵn sàng mang gấp muơi lần “chín sự lành” cho đức ông chồng! Ngày nay, vị thế đàn bà chúng tôi khác xưa, nên mạn phép “điều chỉnh” hai câu ca dao sau:
[Ca dao: Chồng giận thì vợ bớt lời].
Xin sửa lại: Bà giận thì ông bớt lời,
Cơm sôi nhỏ lửa một đời không khê…
Xin các ông chồng đừng ép vợ mình bớt lời như thời xưa nữa nhé, mà chính phía đàn ông phải đi tiên phong!
[Ca dao: Bên thẳng thì bên phải chùng].
Xin nói lại: Nữ thẳng thì nam phải chùng,
Hai bên cùng thẳng thì cùng đứt dây.
Thắng→thua; thua→thắng
Chúa ban cho tôi chỉ có một cái miệng mà tới hai lỗ tai. Để nghe nhiều, nói ít! Tôi suy nghĩ mãi, tại sao mình không tận dụng cả hai tai để lắng nghe hơn là cứ cái miệng oang oang với người bạn đời của mình?
“Hòn bấc ném đi, hòn chì ném lại!” Kẻ u đầu, người sứt trán! Chỉ làm khổ nhau thôi!
Ra sức kềm chế và thay đổi cung cách xử sự cho tốt hơn, phải đạo hơn với người bạn đời của mình không phải chỉ là bí quyết mà còn là quy luật của cuộc sống vợ chồng.
Đàn bà không lý luận bằng lý trí như đàn ông, mà bằng chính con tim. Nếu người chồng không dùng tim đáp lại tim, mà dùng lý lẽ của trí khôn để trấn áp tiếng nói con tim vợ mình, người chồng tất sẽ là kẻ thua cuộc. Trái lại, người đàn ông nào chấp nhận “thua” vợ mình trước, phần thắng chắc chắn sẽ thuộc về người chồng khôn ngoan ấy… Thắng con tim của vợ để con tim ấy mãi mãi thuộc về mình, là của mình và chỉ là của mình mà thôi. Đó mới thật là bí quyết của một người đàn ông muốn tròn hạnh phúc với vợ mình! Và rồi người vợ nào sẽ chẳng cảm thương mà đáp lại bằng lòng mến yêu, kính trọng và hy sinh tất cả vì chồng và cho chồng.
Yêu nhau, muôn sự chẳng nề,
Dù trăm chỗ lệch cũng kê cho bằng!
Cầu cứu Đấng Tình Thương
“Đối thoại” không “đối chọi” nhiều lúc xem ra lý tưởng quá, một lý tưởng khó thành hiện thực đối với bản chất phàm tục trong thân phận con người. Chúng tôi chỉ còn chạy đến với Chúa Giêsu và Mẹ Maria. Cầu nguyện giúp chúng tôi vượt mọi thứ cạm bẫy để mãi mãi trọn tình nghĩa với nhau. Mỗi ngày, chúng tôi cùng suy niệm và chia sẻ ít ra một hai câu Phúc Âm (ngắn và dễ hiểu), sau đó là kinh Lạy Cha, Kính Mừng, Sáng Danh, rồi kết thúc bằng lời nguyện “Xin cho con tình yêu và ân sủng” và “Nữ Vương ban sự bình an, cầu cho chúng con”.
Dù rất nguội lạnh, biếng trễ việc kinh sách, nhưng khi thực hiện điều đơn giản trên đây, chúng tôi cũng cảm nhận có Chúa Tình Yêu ở cùng để hòa giải chúng tôi với Chúa và với nhau, cũng như nhờ Đức Mẹ phù trợ đem bình an đến cho đời sống vợ chồng chúng tôi. Đó chính là lúc chúng tôi cảm thấy mình gần gũi nhau hơn, hạnh phúc thật sự.
Quên những gì phải quên
Từ ơn ích trên, sau mỗi trận cãi nhau dù có lúc nảy lửa, chúng tôi cố gắng không để cơn giận đè nặng lâu quá 10-15 phút mà không làm lành với nhau bằng một lời xin lỗi, một nụ cười và một chiếc hôn nồng thắm, chân thật… cùng quên đi những gì không tốt đẹp xảy ra, quên cả những thiếu sót, khuyết điểm và nết xấu của nhau!
Tâm niệm rằng, mang cái thói của bà, đem cái tật của ông đi tỉ tê than phiền với hàng xóm từ người này tới người nọ là điều tối kỵ, chúng tôi thề nguyền với nhau không bao giờ để cho cái thói tật đáng trách ấy len lỏi vào đời sống vợ chồng. Xấu em, thì có tốt gì cho anh? Hay ngược lại, xấu anh, em nào đẹp mặt gì hơn? Cả vợ lẫn chồng cùng xấu là điều chắc! Lại mất đi cái tình, cái nghĩa của thuở bao đầu lưu luyến ấy!
Tạ ơn Chúa ban cho chúng tôi sống với nhau ấm êm hạnh phúc đến nay đã gần 50 năm dù tuổi tác giữa chúng tôi chênh lệch gần trọn một con giáp và trải qua một chặng đường dài không ít chông gai, Chúa đều dẫn dắt chúng tôi vượt qua mọi chướng ngại vật.
Nghĩa ban đầu, nghĩa cả đời
Có lẽ từ đây đến cuối đời mình (không bao lâu nữa đâu), chúng tôi vẫn phải tiếp tục tâm nguyện mãi với nhau rằng, dù trong bất cứ hoàn cảnh nào vẫn giữ mãi tinh thần:
Đối thoại, không đối chọi;
Chia sẻ, không chia rẽ;
Tâm sự, không gây sự;
Trò chuyện, không to chuyện;
Dĩ nhiên, chúng tôi có thể không đồng ý với nhau về một điều gì đó, nhưng cố vượt khỏi cái “tôi” của mình hầu nhường nhịn nhau để luôn đi tới đồng thuận.
Dẫu có bất đồng, cũng đừng bất hòa!
Để sao mái ấm chúng tôi cứ mãi là tổ ấm!
Và cùng đi theo con đường ông bà mình đã vạch:
Vợ chồng là nghĩa cả đời,
Ai ơi, chớ nghĩ những lời thiệt hơn.
“Nghĩa cả đời”? Phải chăng đó là đạo thủy chung của nghĩa tình phu thê?
“Đạo vợ chồng chẳng dễ đổi thay,
Nên vinh hiển hoặc ăn mày vẫn theo”.
Nguyễn Thị Ngọc
